Nastawienie, o którym mówiliśmy przed chwilą, polega na gotowości do pewnego sposobu postępowania, mianowicie do układania podanych liter w pewnym określonym porządku. Można jednak również wytworzyć nastawienie na określoną klasę wyrazów otrzymywanych z anagramów, na przykład na nazwy roślin i kwiatów, Po długiej serii anagramów uporządkowanych według tej zasady u badanego pojawia się skłonność do przenoszenia tego nastawienia na anagramy, które dają się uporządkować również według innych zasad. Taki wynik uzyskali Rees i Israel, a potwierdzili go później Maltzman i Morrisett (1953). Jednakże nastawienie na porządkowanie anagramów według określonej kolejności liter jest z natury rzeczy bardziej skuteczne, ponieważ kieruje całym postępowaniem badanego, od pierwszej litery anagramu do ostatniej,
Luchins (1942) uważał ten otamowujący czy też „zaślepiający” wpływ nastawienia za jego wielką wadę. Zademonstrował to na łamigłówkach z odmierzeniem wody, które – jego zdaniem – dobrze nadają się do tego celu. Badanego proszono o rozwiązanie szeregu „problemów rachunkowych”, polegających na odgadnięciu, jak można odmierzyć określoną ilość wody, używając do tego dzbanków o podanej pojemności. Dla każdego problemu podawano odmienne cyfry.
Problem z dwoma dzbankami podawano jako wstępny, a po kilku minutach pracy udzielano O dodatkowego objaśnienia: „Należy napełnić najpierw dzbanek 29-litrowy i odlać z niego trzy razyf po 3 litry: 29-3-3-3 = 20”. Następnie dawano drugi problem i po 3 mintach pracy znów go wyjaśniano. Ten problem i wszystkie następne, z wyjątkiem problemu nr 9, można rozwiązać według formuły B-A-2C, czyli – innymi słowy – wykonując w wyobraźni procedurę napełniania wpierw największego dzbanka, a potem odlewania z niego jeden raz wody o zawartości dzbanka A i dwa razy wody o zawartości dzbanka C. Jednakże począwszy od problemu nr 7 wszystkie te zadania można rozwiązać również w prostszy sposób, w ogóle bez posługiwania się dzbankiem największym. Postawiono sobie pytanie, czy nastawienie na posługiwanie się wszystkimi trzema dzbankami okaże się tak trwałe, że zaślepi badanych na możliwość użycia procedury prostszej, z dwoma dzbankami. Wyniki badania wykazały, że nastawienie to jest rzeczywiście bardzo uporczywe, i to u badanych w różnym wieku, od dzieci ze szkoły podstawowej począwszy aż do studentów uniwersytetu lat najstarszych. W grupach kontrolnych, którym po wstępnym problemie z dwoma dzbankami podawano od razu zadania od l.p. 7 do 11, zwykle badani stosowali nadal procedurę z dwoma dzbankami, jednakże w tych grupach, w których nauczyli się oni rozwiązywać zadania przy użyciu trzech dzbanków, uporczywie posługiwali się tą metodą również przy wszystkich dalszych problemach, a pomijali prostsze sposoby rozwiązania. Autor stosował różne chwyty mające przeciwdziałać temu niekorzystnemu zaślepieniu badanych, jednakże nie uzyskał większego powodzenia.
Leave a reply