Natręctwa

Przy ponownym uczeniu się zadania A (na przykład szeregu zgłosek bezsensownych), zwłaszcza w pierwszych kilku próbach często pojawiają się reakcje, których badany wyuczył się w zadaniu B (jakiś podobny szereg). Inaczej mówiąc, narzucają mu się reakcje ft2 wówczas, gdy poprawne są tylko reakcje Rt. Badani często informują również o tłumieniu takich natręctw, które w ostatniej chwili udaje im się zastąpić poprawną odpowiedzią Rlt Zarówno takie stłumione, jak i wyrażone w reakcji natręctwa przeszkadzają ponownemu uczeniu się zadania A i obniżają wyniki. Zjawiska te mają pewne znaczenie teoretyczne, ponieważ pozwalają obserwować bezpośrednio hamowanie retroaktywne i wskazują, że jest ono zlokalizowane, przynajmniej częściowo, w okresie ponownego uczenia się. A więc za przyczynę hamowania retroaktywnego – w każdym razie za główną przyczynę – można uważać rywalizację pomiędzy reakcjami A i B. Tak właśnie ujął tę sprawę J. A. McGeoch (1942) w swej mistrzowskiej analizie tego zagadnienia i innych problemów z dziedziny uczenia się u ludzi: wniosek ten podtrzymuje on także w drugim wydaniu tej samej pracy, opracowanej wspólnie z Irionem (McGeoch i Irion, 1952).

Jednakże natręctwa zdarzają się również i przy uczeniu się interpolowanego zadania B, Badanemu nasuwają się tu często reakcje Rl z zadania A, te, które on właśnie teraz ma zastąpić reakcjami R2 z zadania B. Gdy badany wykona taką fałszywą reakcję i zorientuje się, że popełnił błąd, albo gdy zorientowawszy się zawczasu w porę zdąży ją zahamować, reakcje takie stopniowo wygasają wskutek niewzmacniania. Najwidoczniej więc w miarę uczenia się zadania B badany „oducza się” zadania A i to oduczanie się właśnie możemy również uważać za częściową przyczynę retroaktywnego otamowania. Reasumując, otamowa- nie retroaktywne jest zlokalizowane częściowo w okresie ponownego uczenia się zadania A, częściowo jednak również w okresie uczenia się interpolowanego zadania B. (Melton i Irwin, 1940: Melton i von Lackum, 1941).

Czy możemy więc powiedzieć, że zdolność A słabnie lub w ogóle zanika w miarę wytwarzania się zdolności B, tj. że pierwotne związki S,-!?! ulegają zerwaniu, gdy powstają nowe związki S-R,,? Wprawdzie stare reakcje zostały rzeczywiście wygaszone, wiemy jednak, że reakcje' wygaszone mają zdolność samoistnej restytucji. Może więc należałoby sądzić, że wskutek retroaktywnego otamowania zdolność A ulega czasowo zawieszeniu czy dezaktywizacji, a nie zupełnemu unicestwieniu lub stałemu osłabieniu.