Teorie otamowania retroaktywnego

Retroakcję rozpatrywaliśmy dotychczas jako pewną formę transferu. W naszych przykładach zadanie A składało się z jednostek fi-Rj, zaś zadanie B – z jednostek SrR2. W trakcie uczenia się zadania B narzucają się jednostki S1-R1 i jako niewzmacniane wygasają, a podczas ponownego uczenia się zadania A natrętnie pojawiają się jednostki Si-R2, utrudniając restytucję pierwotnych związków Sj-R Ogólnie retroakcja jest więc rodzajem transferu działającego zarówno naprzód, jak i wstecz: jego szczególny przypadek stanowi retroaktywne otamowanie, które można uważać za transfer o dwukierunkowym wpływie ujemnym. Teoria wyjaśniająca retroakcję za pomocą transferu jest dość powszechnie przyjmowana, przyznać jednak trzeba, że obserwowanych faktów nie potrafi ona wytłumaczyć ilościowo. Teoria ta pochodzi od DeCampa (1915) i Web- ba (1917).

Samo odkrycie zjawisk retroaktywnego otamowania i pierwsza jego teoria jest dziełem Mullera i Pilzeckera (1900). Polecali oni swym badanym wyuczyć się szeregu zgłosek bezsensownych, a po 6 minutach kontrolowali reprodukcję tego materiału. Te 6 minut badani spędzali albo na odpoczynku, albo na intensywnej pracy umysłowej. Okazało się, że badanie reprodukcji dawało znacznie lepsze wyniki po odpoczynku. Dla wytłumaczenia tego faktu zaproponowali oni teorię „wsiąkania” materiału w umysł czy konsolidacji śladów pamięciowych. Oparli się przy tym na zjawisku perseweracji. Polega ono na tym, że coś, z czym mieliśmy przed chwilą do czynienia, niedawno widziana twarz, słyszana melodia, przeczytane zdanie czy też dopiero co wyuczony szereg zgłosek bezsensownych, bardzo często same przez się „przychodzą nam na myśl”, co wykazuje, że po intensywnym uczeniu się umysł w pewnym stopniu kontynuuje tę pracę. Być może więc już po zakończeniu uczenia się nadal zachodzą w mózgu określone procesy, które dodatkowo utrwalają wytworzone skojarzenia. Gdyby tak było rzeczywiście, to kilka minut odpoczynku po nauce pozwalałoby tym skojarzeniom skonsolidować się, natomiast przystępując zaraz potem do jakiejś innej intensywnej pracy umysłowej przerywalibyśmy proces perseweracji i uniemożliwiali dalszą konsolidację skojarzeń.