Znaczenie ubiegłego doświadczenia dla aktualnego wglądu

W wielu różnych eksperymentach znajdujemy przykłady wglądu, polegającego na zastosowaniu do danego problemu uprzednio wyuczonych zasad i reguł. Specjalne badania z zakresu tego problemu przeprowadziła Durkin (1937). Posługiwała się ona płaskimi układankami, które, jak się okazało, są bardzo użytecznym materiałem przy rozwiązywaniu problemów, i to użytecznym z kilku względów. Przede wszystkim badany widzi tu od samego początku całą sytuację, płaskie klocki nie mają żadnych ukrytych właściwości, których trzeba dopiero uczyć się przez manipulowanie. A następnie – części układanki dają się łatwo rozpoznać, wskutek czego ani badanemu nie sprawia trudności „głośne myślenie”, ani eksperymentatorowi śledzenie procesu rozwiązywania, można też wprowadzić obiektywną rejestrację, szkicując czy fotografując wyniki pracy badanego w decydujących stadiach całego procesu. Badanemu kazano ułożyć najpierw oddzielnie pięć ma-

– 1 Domyślnie: ale nie rozumie, na jakiej zasadzie działa przełącznik. (Przyp. tłum.).

– 1. Patrzy na całą układankę, szybkie ruchy oczu. Przesuwa wiele części, szczególnie Dj (obserwacja).

– 2. Podnosi Ds.

– 3. Manipuluje klockiem Bv

– 4. Umieszcza Dt w środku u dołu, tak że wygląda jak krzyż, a nie wchodzi w skład kwadratu.

– 5. Układa klocki w grupy według pewnego porządku.

– 6. Przygląda się wszystkich klockom i manipuluje małym krzyżem.

– 7. Manipuluje B&.

– 8. Podnosi B3- zatrzymuje się, waha, przez chwilę siedzi zupełnie nieruchomo.

– 9. Układa pięć kwadratów z jednym tylko błędem i zestawia je w kształt równoramiennego krzyża.

– 1. „Wydaje się, że wszystkie te części miałem już przedtem – ciekaw jestem, czy są tu rzeczywiście wszystkie” (przypomnienie bez związku z obecnym celem).

– 2. „Logicznie byłoby zacząć od wielkiego krzyża” (D5) (początek analizy).

– 3. „Może ten mały krzyż skomplikuje pracę” (analiza).

– 4. „Nie Wiem jak rozwiązać, ale zacznę od tego” (D>.

– 5. „Zbieram razem wszystkie klocki podobne, gdy jeden będzie pasować, to wszystkie inne też”.

– 6. „Może ten mały krzyż trzeba dać w środek. Ale środek powinien być znacznie szerszy niż ramiona tego krzyża” (analiza),

– 7. „Może do tego małego krzyża należałoby dorobić kwadrat, bo tutaj trzeba tylu części z dużym środkiem” (analiza).

– 8. (Podniesionym głosem, w podnieceniu) „Doskonale, na koniec wpadłem na właściwe rozwiązanie. Trzeba zrobić pięć kwadratów, a to może być środek”. łych kwadratów, gdy 2aś już rozwiązał on poprawnie każde z tych zadań, eksponowano mu wszystkie części układanki pomieszane ze sobą i polecano ułożyć z nich równoramienny krzyż. Niektórym osobom stawiano ten problem bez uprzedniego ćwiczenia w układaniu małych kwadracików.