Idzie tu o to, jak wiele materiału jakiegoś określonego rodzaju potrafi człowiek bezbłędnie odtworzyć po jednorazowej ekspozycji. Prostą metodę pozwalającą znaleźć odpowiedź na to pytanie wprowadził Jacobs (1887). W typowym eksperymencie tego rodzaju E trzyma w ręku kartkę z wypisanymi na niej szeregami po 3-12 elementów i daje osobie badanej następującą instrukcję: „Odczytam pewne liczby: gdy skończę, proszę powtórzyć te liczby w tym samym porządku”. E zaczyna od szeregów krótkich i podaje stopniowo coraz dłuższe, aż dojdzie do kresu możliwości osoby badanej. Każdy szereg daje się tej samej osobie badanej tylko jeden raz. Przykładowe szeregi do badania zasięgu pamięci bezpośredniej:
– 972 641
– 1406 2730
– 39418 85943
– 067285 70 6294
– 3516927 1538796
– 58391204 29081357
– 764580129 042865129
– 2164089573 4790386215
– 45382170369 39428107536
– 870932614280 541962836702
Rezultatem jest w tym eksperymencie długość szeregu, który O potrafi bezbłędnie wyrecytować po jednorazowym usłyszeniu. Pojęcie zasięgu w zwrocie „zasięg pamięci” pochodzi od sięgania ręką: idzie w nim o to, ile naraz elementów można objąć pamięcią. Aby wykluczyć wpływ przypadku, korzystnego lub niekorzystnego dla osoby badanej, najlepiej jest eksponować więcej niż jeden szereg każdej długości i nie kończyć badania od razu na szeregu tej długości, przy którym po raz pierwszy badany popełnił błąd, lecz na próbę podać też dłuższe szeregi. Może się bowiem zdarzyć, że osobie badanej uda się zapamiętać szereg dłuższy, mimo że pomyliła się przy krótszym. Gdyby nie występująca tu – jak i we wszystkich innych badaniach – zmienność wyników, wystarczyłoby eksponować po jednym szeregu każdej długości. Jeśli O uzyskałby wynik, powiedzmy, 8 trafnie odtworzonych elementów, oznaczałoby to, że w ogóle daje on sobie radę ze wszystkimi szeregami zawierającymi nie więcej niż 8 elementów i nigdy nie wychodzi poza nie. Zasięg pamięci bezpośredniej wynosiłby zatem w tym przypadku 8 elementów. Jednakże, mimo że zasięg pamięci bezpośredniej wykazuje stosunkowo znaczny stopień stałości, zawsze występuje tu pewna zmienność, którą w naszych pomiarach musimy uwzględnić. Dwie najprostsze, ale i nie najlepsze miary stanowią: najdłuższy szereg, który O zawsze umie poprawnie powtórzyć, i najdłuższy szereg, który O przynajmniej raz udało się poprawnie powtórzyć. Prawdziwy przeciętny zasięg pamięci bezpośredniej można znaleźć dając osobie badanej, powiedzmy, po trzy szeregi każdej długości i oceniając wartość każdego bezbłędnego odtworzenia szeregu na 1/3. Przypuśćmy, że O powtórzy bezbłędnie wszystkie szeregi aż do liczących 6 elementów włącznie. Jako wartość podstawową przyznajemy mu więc 6. Jeśli dalej powiedzie się mu dwa razy z szeregiem 7-elementowym, ani razu z 8- -elementowym, raz z 9-elementowym i dalej już w ogóle ani razu, to łącznie jego ostateczny wynik będzie wynosił 6 + 3/3 = 7.
Sposób obliczania zasięgu pamięci bezpośredniej można jeszcze udoskonalić dodatkowo pod wieloma względami. Jedną z form uściślenia obliczeń jest, na przykład, dodawanie do każdego wyniku połówki. Jeśli więc O wyrecytował bezbłędnie 8 elementów, a pomylił się przy 9, wiemy, że zasięg jego pamięci bezpośredniej wynosi co najmniej 8, ale mniej niż 9: dzielimy zatem ten przedział na pół i przyznajemy badanemu wynik 8 y2. Z podobnymi problemami zetknęliśmy się już w rozdziale o uwadze i o psychofizyce. W ogóle zasięg pamięci bezpośredniej możemy wyliczać w podobny sposób, jak obliczaliśmy próg za pomocą metody bodźców stałych (Guilford i Dallenbach, 1925).
Leave a reply