Wahnięcia przypominania

Pewne, dość przekonywające wytłumaczenie reminiscencji zaproponował Warner Brown (1923). Szczegóły wiersza czy szeregu zgłosek bezsensownych, którego uczyliśmy się, ale którego nie opanowaliśmy całkowicie, później mogą się przypomnieć, potem znów ulec zapomnieniu, aby znowu się przypomnieć w jakiejś późniejszej chwili. Takie „oscylacje na progu przypomnienia”, jak je o wiele później nazwał Hull (Hull i in., 1940: Hull, 1951) są zjawiskiem znanym od najwcześniejszych badań eksperymentalnych nad pamięcią. Zgodnie z tym, w kolejnych reprodukcjach tego samego materiału, szczegóły, które nie przypominały się za pierwszym razem, mogą wyłonić się później. Brown w toku ćwiczeń polecił dużej grupie studentów napisać z pamięci w ciągu 5 minut nazwy 48 Zjednoczonych Stanów, następnie przez pół godziny prowadził wykład na całkiem inny temat i w końcu znowu kazał przez 5 minut przypominać sobie nazwy stanów. Oto przeciętna liczba zreprodukowa- nych stanów przypadająca na jednego studenta: stanów odtworzonych w pierwszej próbie 36,41 stanów odtworzonych i w pierwszej, i w drugiej próbie 34,37 nówych stanów odtworzonych w drugiej próbie 5,29

Jak widać pojedynczy student zapomniał w drugiej próbie przeciętnie dwa stany z tych, które pamiętał w pierwszej, ale przypomniał sobie za to pięć nowych, których nie pamiętał poprzednio. Mało było prawdopodobne, aby badani zapomnieli te szczegóły, które ostatnio zreproduko- wali, mieli natomiast szanse przypomnienia sobie stanów, które za pierwszym razem opuścili, w rezultacie więc ogólny wynik uległ poprawie, wykazując tym samym zjawisko reminiscencji.

Na pokrewny czynnik zwrócił uwagę Raffel (1934): gdy O, usiłując zrekonstruować całość złożoną z wielu szczegółów, przypomni sobie niektóre szczegóły, wówczas w stan pobudzenia zostaje wprawiona cała sieć skojarzeń i do progu przypomnienia zbliżają się – zostają wprowadzone w „stan gotowości” – również inne szczegóły całości (str. 299). Tak samo jest w życiu codziennym, gdy przypominamy sobie jakiś wiersz, którego uczyliśmy się bardzo dawno: z początku przychodzi nam na myśl tylko kilka urywków, ale prawdopodobnie trochę później wyłonią się także inne fragmenty, aż stopniowo potrafimy odtworzyć z pamięci może nawet cały wiersz.