Ci sami autorzy często posługiwali się w badaniach nad transferem testem wykreślania, który dostarcza mnóstwa możliwości ćwiczenia się na jednym rodzaju materiału i sprawdzania transferu na innym. (Porównaj opisany dalej późniejszy eksperyment Martina). Wyniki były podobne do przedstawionych powyżej. Ze swych badań autorzy wysnuli wniosek, który wydawał się zupełnie logiczny, chociaż w owym czasie wywoływał poważne sprzeciwy: „Usprawnienie jakiejś jednej funkcji wcale nie musi samo przez się pociągać za sobą usprawnienia innych bardzo do niej podobnych, na zasadzie tajemniczego transferu wprawy... Poprawa tych funkcji jest, jak się zdaje, wynikiem zupełnie określonych czynników”. O tych „określonych czynnikach” autorzy ci mówili czasem jako o wspólnych lub identycznych elementach: Thorndike powiedział później (1903, 1913): „Zmiana jednej funkcji pociąga za sobą zmianę jakiejkolwiek innej tylko o tyle, o ile te dwie funkcje mają identyczne elementy”.
Gdy w tym sporze teoretycznym trzeba było wybierać pomiędzy teorią kształcenia formalnego a teorią identycznych elementów, psychologowie zwykle skłaniali się do tej drugiej, ponieważ wydaje się, że ćwiczenie w jednej czyności może mieć jakiś wpływ na inną tylko wtedy, gdy mają one coś wspólnego (H.E.O. James, 1930: Katona, 1940, str. 114). Jednakże nie wszystkim psychologom podoba się zwrot „identyczne elementy”, który sugeruje atomistyczne ujęcie problemu. Prawdopodobnie termin „czynniki wspólne” spotkałby się z bardziej powszechną aprobatą. Teoria ta ma w porównaniu z teorią kształcenia formalnego tę przynajmniej zaletę, że wskazuje na coś określonego i konkretnego jako na przyczynę transferu.
W swoim krytycznym przeglądzie wielu eksperymentów, łącznie z niektórymi najnowszymi, E. J. Gibson (1953) wskazuje na to, że problem transferu jest tylko częścią problemu bardziej ogólnego, a mianowicie kwestii, jak w ogóle jest możliwe usprawnienie spostrzegania.
Leave a reply