PRZYPOMNIENIE

Wprawdzie chronologicznie przypominanie sobie i rozpoznawanie następuje po przechowaniu, omówimy je jednak najpierw, ponieważ używa się ich jako wskaźników' przechowania. Obu tym procesom poświęcimy niewiele czasu z tego powodu, że wiadomo o nich o wiele mniej niż o procesie uczenia się: może uczenie się jest łatwiej dostępne kontroli w laboratorium. Niemniej jednak istnieją w literaturze pewne rozproszone informacje, na temat procesu przypominania sobie. Pewne fakty dotyczące tej sprawy omówimy w związku z hamowaniem retroaktywnym (str. 362) oraz w rozdziałach o kojarzeniu i myśleniu.

Przyjmując termin „przypomnienie” w tak w szerokim sensie, że obejmuje on odtworzenie jakiejkolwiek czynności, której człowiek kiedyś się wyuczył, odbiegamy nieco od znaczenia, które terminowi temu nadaje się potocznie. Czasami wygodniej mówić o „reprodukcji” – pojęcia tego często się dziś używa, oznaczając nim te formy przypomnienia, które są dostępne obiektywnej obserwacji (chociaż dawniejsi psychologowie bez wahania mówili również o „reprodukowaniu przedstawień”).

A zatem do kategorii „przypomnień” można zaliczyć wszystkie przypadki, w których organizm wykonuje uprzednio wyuczone reakcje. A przypadków takich jest mnóstwo najróżnorodniejszego rodzaju. Oto najważniejsze ich typy.

– 1. Przypominanie sobie całych szeregów lub pojedynczych szczegółów, czy też faktów i różnych innych rodzajów materiału, którego wyuczono się uprzednio i teraz się umyślnie przywodzi na pamięć.

– 2. Wykonywanie jakiejkolwiek wyuczonej czynności.

– 3. Zmysłowe wyobrażenie sobie czegoś.

– 4. Marzenie albo „swobodne kojarzenie”, gdzie bez żadnej intencji przypominania sobie czegoś „jedna myśl przywodzi na pamięć drugą”.

– 5. Kojarzenie kierowane, takie jak przy dodawaniu, czytaniu czy w rozmowie. Tutaj dowolny wysiłek skierowany jest na coś innego, a nie po prostu na przypomnienie. Przy dodawaniu idzie o znalezienie sumy dla kolumny liczb, a przy czytaniu – o uchwycenie sensu kolejnych szczegółów tekstu, jednakże w obu przypadkach zachodzący tu proces polega w znacznej mierze na przypominaniu sobie kombinacji liczb lub znaczeń czytanych słów.

– 6. Myślenie tego rodzaju, jakie występuje przy rozwiązywaniu problemów i jirzy opanowywaniu nowych sytuacji. Przypomnienia dostarczają tu surowego materiału dla myśli.