Jakie skojarzenia powstają przy uczeniu się jakiegoś szeregu aż do bezbłędnego jego wyrecytowania we właściwym porządku? Wystarczyłby do tego łańcuch skojarzeń bezpośrednich pomiędzy sąsiednimi elementami. Ale przy częściowym tylko wyuczeniu się szeregu i próbie odtworzenia go, pewne jego elementy przypominamy sobie poprawnie, niektóre opuszczamy, a jeszcze inne odtwarzamy w niewłaściwej kolejności. Czy nie zmusza to do przyjęcia, iż istnieją także skojarzenia pomiędzy elementami, które ze sobą nie sąsiadują? Zresztą już na podstawie samego prawa kojarzenia przez styczność (termin „kojarzenie” w tym wypadku jest użyty w znaczeniu wyjaśniającym) można z góry ¡powiedzieć, że pomiędzy nie sąsiadującymi ze sobą zgłoskami również wytworzą się pewne skojarzenia (w znaczeniu opisowym), ale powinny one być tym słabsze, im mniej ścisła była styczność, tj. im dalsze od siebie miejsca w szeregu zajmowały dane elementy. Hipotezę tę poddał eksperymentalnemu sprawdzeniu Ebbinghaus (1885), używając do tego pomysłowej modyfikacji metody oszczędności. Eksperyment jego dzielił się na dwudniowe cykle. Dla każdego takiego cyklu wybrał on ze swego zbioru zgłosek bezsensownych sześć kompletów po 16 zgłosek i z każdego kompletu ułożył po dwa szeregi, złożone z tych samych zgłosek, ale w innym porządku. Jednego z tych szeregów, zwanego „szeregiem pierwotnym”, uczył się pierwszego dnia, a drugiego, „pochodnego” lub „przekształconego” uczył się drugiego dnia. Procedura ta miała na celu stwierdzenie, ile pracy przy uczeniu się drugiego szeregu pozwoli mu zaoszczędzić uprzednie nauczenie się tych samych zgłosek w innym porządku. Szeregi swe Ebbinghaus przekształcał w ten sposób, że w szeregu pierwotnym przestawiał co drugą zgłoskę albo co trzecią, czy co czwartą itd., lub też po prostu odwracał kolejność zgłosek w szeregu. Jeśli ponumerujemy zgłoski według ich kolejności w szeregu pierwotnym od 1 do 16, to porządek niektórych, przykładowo wybranych szeregów pochodnych będzie się przedstawiał następująco: szeregi „co druga zgłoska”: 1 3 5 7 9 11 13 15 2 4 6 8 10 12 14 16 szeregi „co trzecia zgłoska”: 1 4 7 10 13 16 2 5 8 11 14 3 6 9 12 15 szeregi „co czwarta zgłoska”: 1 5 9 13 2 6 10 14 3 7 11 15 4 8 12 16 szereg odwrócony: 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1
Leave a reply