Błędy rozumowania płyną często stąd, że na podstawie pewnych określonych informacji wysnuwa się wnioski, do których informacje te nie dają dostatecznych podstaw. Czasami rozumujący nie zdaje sobie jasno sprawy z tego, jakimi właściwie rozporządza informacjami i przyjmuje milcząco, że ma pewne dane, których naprawdę nie posiada, w innych zaś wypadkach kieruje się w myśleniu pewnymi przesądami czy upodobaniami, które stanowią źródło błędów, ponieważ wykraczają poza dostarczone mu informacje. Zajmiemy się najpierw pierwszym z tych źródeł błędu.
Logika jest nauką pasjonującą i choć nie można jej utożsamiać z psychologią rozumowania, w eksperymentalnych badaniach nad myśleniem korzystamy z niej, posługując się opracowanymi przez nią kryteriami poprawności rozumowania. Informacje, jakich dostarczamy badanemu, rozkładamy w oparciu o zasady logiki na określone zdania, czyli „przesłanki” i potrafimy wówczas powiedzieć, jakie poprawne wnioski można wysnuć z takich przesłanek.
Zdanie twierdzące składa się z dwóch terminów powiązanych łącznikiem, jak na przykład w twierdzeniu „niebo jest błękitne”, zdanie przeczące zawiera ponadto słówko „nie” albo jakiś jego równoznacznik. W zdaniu mogą występować również takie słowa jak „wszystkie” lub „niektóre”, są to kwantyfikatory wyznaczącej zakres podmiotu w zdaniu. „Niektóre” znaczy tu tyle co „przynajmniej niektóre” nie zaś „nie wszystkie”. Na przykład ze zdania „wszystkie X są Y” można wysnuć wniosek, że „niektóre X są Y”. Zdania mogą więc być twierdzące lub przeczące oraz ogólne lub szczegółowe. Stąd przyjmujemy cztery typy zdań i zwykle oznaczamy je symbolami literowymi:
– A – wszystkie X są Y – zdanie ogólno twierdzące, tak – wszystkie.
– E – żadne X nie jest Y -zdanie ogólno przeczące, nie – żadne.
– I – niektóre X są Y – zdanie szczegółowo twierdzące, tak – niektóre.
– O – niektóre X nie są Y – zdanie szczegółowo przeczące, nie – niektóre.
Leave a reply