Zależność zapamiętywania od grupowania elementów

Od Ebbinghausa począwszy każdemu, kto uczył się na pamięć szeregów zgłosek bezsensownych, dobrze znany jest fakt, że szybkie czytanie czy recytowanie zgłosek jest możliwe tylko przy zachowaniu pewnego rytmu, a przynajmniej pewnego rozkładu akcentów i pauz. Tym samym dokonuje się rozbicie pierwotnie jednorodnego szeregu na grupy. Pytanie, czy łączenie elementów w grupy odgrywa jakąś rolę w tworzeniu skojarzeń, postawili sobie Müller i Schuman (1894), autorzy jednego z najwcześniejszych badań nad pamięcią. Gdy czytamy rytmicznie szereg zgłosek, rozkładając akcenty i krótkie przerwy następująco: zut’pam / bip’seg / ron’yad / lus’vob /kij’wof, wówczas każda stopa staje się pewnego rodzaju jednostką. Gdyby jednostki te odgrywały pewną rolę w procesie uczenia się, moglibyśmy przewidywać że:

– 1. Pomiędzy elementami w tej samej stopie powstaną skojarzenia silniejsze niż pomiędzy sąsiednimi elementami należącymi do różnych stóp.

– 2. Powinny wystąpić skojarzenia pomiędzy kolejnymi stopami, jako pewnymi całościami, albo pomiędzy akcentowanymi zgłoskami w kolejnych stopach.

Hipotezę tę sprawdzili z wynikiem pozytywnym Müller i Schumann posługując się pomysłową modyfikacją techniki szeregów pochodnych (opisaną bardziej wyczerpująco w pierwszym (amerykańskim – przyp. red.) wydaniu tej książki, str. 28-30).

To samo, za pomocą prostszej metody, stwierdzili później Müller i Pilzecker (1900). W ich eksperymencie osoba badana najpierw uczyła się szeregu 12 zgłosek aż do kryterium jednego poprawnego wyrecytowania. Po krótkiej przerwie podawano jej różne pojedyncze zgłoski z tej listy, polecając jej odpowiadać za każdym razem pierwszą zgłoską, jaka jej przyjdzie na myśl (metoda swobodnych skojarzeń, str. 83,1.1). Okazało się, że gdy bodźcem była pierwsza zgłoska stopy, O odpowiadał najczęściej drugim członem stopy, gdy jednak bodźcem był drugi człon stopy, badany najczęściej reagował pierwszym członem tej samej stopy, tj. nie następną, lecz poprzednią zgłoską szeregu. O istnieniu takiej tendencji świadczy również czas reakcji, który był krótszy dla skojarzeń elementów z tej samej stopy niż z różnych stóp.