Transfer odróżnienia wskaźników – kontynuacja

Gdy w zadaniu występuje kilka bodźców, dwa lub więcej, i na każdy trzeba reagować inaczej, uczący się musi przede wszystkim odróżnić czy odróżnicować bodźce. Gdy są one bardzo podobne, trzeba dużego skupienia uwagi, aby każdemu bodźcowi przyporządkować odpowiednią reakcję. A nawet gdy bodźce nie są podobne, trudność może sprawiać wyuczenie się ich różnego znaczenia jako wskaźników orientacyjnych. W związku z tym powstaje pytanie, czy odróżnienie wskaźników wyuczone w jednym zadaniu może się przenieść na inne zadanie i ułatwić je, tj. czy w takiej sytuacji może wystąpić transfer dodatni. Przy próbie eksperymentalnego rozstrzygnięcia tego zagadnienia trzeba zwrócić baczną uwagę, by reakcje ruchowe w obu zadaniach były zupełnie różne, bo dopiero wtedy będzie można przypisać ewentualny transfer rzeczywiście tylko wyuczonemu w pierwszym zadaniu odróżnianiu bodźców. Przytoczymy kilka takich eksperymentów.

W jednym z nich szczury najpierw uczyły się zdobywać pokarm przez naciskanie dźwigienki w skrzynce Skinnera, przy czym dźwigien- kę wkładano do skrzynki zawsze dopiero na początku każdej próby. W następnym etapie eksperymentu, tuż przed umocowaniem dźwigienki wprawiano w ruch brzęczyk, co było sygnałem, że zwierzę tym razem nie otrzyma pokarmu. A więc mamy taką sytuację: przy brzęczyku – nie ma pokarmu: bez brzęczyka – jest pokarm. Po długiej serii prób szczury nauczyły się w końcu nie naciskać dźwigienki, gdy zadźwięczał brzęczyk. Wówczas dano im zadanie z bieżnią i uczono je biegać do skrzynki pokarmowej natychmiast po otwarciu drzwiczek skrzynki startowej. W końcu znowu wprowadzono brzęczyk jako sygnał, że w skrzynce pokarmowej nie ma pokarmu. Transfer nie wystąpił wprawdzie natychmiast, niemniej jednak szczury nauczyły się nie biegać do skrzynki pokarmowej po brzęczyku w mniejszej liczbie prób, niż wymagała tego analogiczna sytuacja w skrzynce Skinnera. Oszczędność wyniosła 50 procent, co wskazuje na bardzo znaczny transfer znajomości sygnału (F. K. Graham, 1943). Trzeba jeszcze dodać, że połowa szczurów uczyła się najpierw zadania z bieżnią, a potem z przyciskaniem dźwigienki, i wyniki były takie same. (Porównaj związane z tym tematem dane w rozdziale o uczeniu się odróżniania, str. 102-110).