Teorie otamowania retroaktywnego – kontynuacja

Teoria konsolidacji, z jednej strony, mogłaby mieć wielkie znaczenie praktyczne, jeśliby udało się dowieść, że naprawdę jest ona słuszna. Z drugiej strony, teoria transferu również wyjaśnia pewne fakty, nie wykluczając zresztą teorii konsolidacji. W procesie konsolidacji odgrywają niewątpliwie rolę zmienne eksperymentalne istotne dla transferu, takie jak intensywność pracy nad zadaniem B, jego lokalizacja w czasie w stosunku do zadania A i podobieństwo zadania B do A. Czynnik intensywności pracy trudno jest eksperymentatorowi regulować i kontrolować, jednakże dwa pozostałe czynniki zostały przebadane w kilku eksperymentach, z którymi warto zapoznać się bardziej szczegółowo.

Podobieństwo zadań. Wpływem, jaki na uczenie się dwóch zadań ma podobieństwo bodźców i podobieństwo reakcji, zajmowaliśmy się już. Gdy uczymy się szeregu elementów, to każdy element jest reakcją na poprzedni i jednocześnie bodźcem dla następnego. Jeśli dwa szeregi składają się z podobnych elementów, czynnik podobieństwa bodźców i czynnik podobieństwa reakcji będą działały jednocześnie, a ich wypadkową powinno być, według analizy przeprowadzonej przez Osgo- oda (1949), otamowanie retroaktywne. I rzeczywiście, z wielu eksperymentów wynika w sposób zupełnie jasny, że podobieństwo zadań A i B jest czynnikiem wybitnie sprzyjającym retroaktywnemu otamowaniu. Jeśli zadanie A polegało na zapamiętywaniu szeregu czterocyfrowych liczb, maksymalne otamowanie występuje wówczas, gdy w zadaniu B mamy do czynienia również z szeregiem czterocyfrowych liczb. Jeżeli w za- daniu A mamy zapamiętać układ pięciu figur na szachownicy, to maksymalne otamowanie otrzymamy, gdy zadanie B będzie polegać na zapamiętaniu innego takiego układu (Robinson, 1920: Skaggs, 1925). Otamowanie retroaktywne wzrasta wraz ze stopniem podobieństwa pomiędzy zadaniami. Widać to, na przykład, z pewnych eksperymentów McGeoch i McDonalda (1931). Zadanie A polegało u nich na wyuczeniu się na pamięć szeregu przymiotników, zaś w zadaniu B dawano badanym do wyuczenia się szereg elementów, które albo bardzo różniły się od przymiotników, albo też były do nich mniej lub bardziej podobne. Różnych interpolowanych zadań B uczyły się różne grupy osób badanych. Badanie przechowania wyuczonego szeregu przymiotników przeprowadzone metodą reprodukcji i metodą ponownego uczenia się dało następujące wyniki: